दुवै पक्षले प्रभावकारी सीमा व्यवस्थापन र शान्ति तथा स्थिरताको रखरखावको आवश्यकता स्वीकार गरे
भारत र चीनले २१ अक्टोबर २०२४ को सीमाबद्धता सम्झौतासँग सम्बन्धित अंतिम दुई तनावपूर्ण स्थानहरूको विच्छेदन लागू गर्ने कार्यमा "सकारात्मक रूपमा पुष्टि" गरेका छन्, भनी परराष्ट्र मन्त्रालयले ५ डिसेम्बर २०२४ मा जानकारी सार्वजनिक गरेको छ। दुवै पक्षले आफ्ना विशेष प्रतिनिधिहरूको आगामी बैठकको तयारी पनि गरेका छन्, परराष्ट्र मन्त्रालयले थप जानकारी दिएको छ।

परराष्ट्र मन्त्रालयको वक्तव्य त्यो दिन नयाँ दिल्लीमा आयोजित ३२औं कार्यकारी संयन्त्रको बैठक पछि आएको हो।

परराष्ट्र मन्त्रालयले भन्यो, "दुवै पक्षले हालको विच्छेदन सम्झौतासँग सकारात्मक रूपमा सहमति जनाएका छन् जसले २०२० मा उत्पन्न भएका समस्याहरूको समाधान पूरा गर्यो।"

परराष्ट्र मन्त्रालयका अनुसार, भारतीय र चिनियाँ अधिकारीहरूले विशेष प्रतिनिधिहरूको आगामी बैठकको तयारी पनि गरेका छन्, जुन २३ अक्टोबर २०२४ मा भारतका प्रधानमन्त्री नरेन्द्र मोदी र चिनियाँ राष्ट्रपति शी जिनपिङको काजान, रूसमा भएको बैठकको निर्णयअनुसार हुनेछ।

यस बैठकको क्रममा, दुवै पक्षले सीमाना क्षेत्रमा स्थिति समीक्षा गरे र २०२० को घटनाबाट सिकेका पाठहरूलाई ध्यानमा राख्दै यस्ता घटनाहरूको पुनरावृत्ति रोक्नका लागि नियमित कूटनीतिक र सैनिक स्तरमा संवाद र सम्पर्कको महत्त्वलाई उजागर गरे। परराष्ट्र मन्त्रालयका अनुसार, "दुवै पक्षले सीमाको प्रभावकारी व्यवस्थापन र शान्ति र स्थिरता कायम राख्नको लागि सहमत भएका छन्, जुन दुवै सरकारहरू बीचको द्विपक्षीय सम्झौताहरू, प्रोटोकलहरू र बुझाइका अनुसार हुनेछ।"

भारतीय प्रतिनिधिमण्डलको नेतृत्व जोइन्ट सेक्रेटरी (पूर्वी एशिया) गौरंगलाल दासले गरे, जबकि चिनियाँ प्रतिनिधिमण्डलको नेतृत्व चीनको विदेश मन्त्रालयको सीमा र समुद्री मामिला विभागका निर्देशक जनरल होङ लियाङले गरे।

चिनियाँ प्रतिनिधिमण्डलको नेता दिल्लीमा रहेको बेला विदेश सचिव विक्रम मिस्रीसँग पनि भेट गरे।

'भारत-चीन सम्बन्धमा सुधारको संकेत'

बाह्य मामिला मन्त्री एस. जयशङ्करले यस हप्ता संसदको दुबै सदनमा दिएका विस्तृत वक्तव्यमा भने कि भारत र चीनको द्विपक्षीय सम्बन्ध हालको सीमाबद्धता सम्झौतापछि "केहि सुधारको दिशामा अघि बढ्दै" छन्। उनले थपे कि अर्को कदम भनेको वास्तविक नियन्त्रण रेखाको वरिपरि झण्डै "सैन्यहरूलाई विभाजित गर्न" को प्रक्रिया विचार गर्नु हुनेछ।

उनले भने, "हाम्रो सम्बन्ध २०२० देखि असामान्य छन्, जब सीमाना क्षेत्रहरूमा शान्ति र स्थिरता चीनको क्रियाकलापले भंग गरेको थियो। पछिल्ला घटनाक्रमहरूले, जसले हाम्रो निरन्तर कूटनीतिक संलग्नता प्रदर्शन गरेको छ, हाम्रो सम्बन्धलाई केही सुधारको दिशामा लगेको छ।"

जयशङ्करले जानकारी दिए कि तनावपूर्ण स्थानहरूबाट विच्छेदन सफलतापूर्वक पूरा गरिएको छ र अगाडि भनेको कुरा भनेको सैनिकहरूको घटाउने प्रक्रिया हुनेछ, जसले वास्तविक नियन्त्रण रेखा वरिपरि सैनिकहरूको सामूहिक उपस्थितिको समस्या समाधान गर्नेछ।

२०२० को तनाव र अनवरत वार्ता

जुन २०२० मा, भारतीय र चिनियाँ सैनिकहरू बीच पूर्वी लद्दाखमा तनावपूर्ण स्थिति बनेको थियो, जसले गालवान उपत्यकामा हिंसात्मक झडप निम्त्याएको थियो। यस झडपमा २० भारतीय सैनिकको ज्यान गएको थियो, जबकि चीनले पनि सैनिक गुमाएको थियो, यद्यपि चीनले औपचारिक रूपमा मृतकहरूको संख्या सार्वजनिक गरेको छैन।

सैन्य र कूटनीतिक स्तरमा विभिन्न वार्तालापहरूको परिणामस्वरूप गालवान उपत्यका (जुलाई २०२०), पांगोंग तालका उत्तर र दक्षिण किनारहरू (फेब्रुअरी २०२१), गोग्रा (अगस्ट २०२१), र हॉट स्प्रिंग्स (सेप्टेम्बर २०२२) मा विच्छेदन भयो। तर पछिल्ला वार्ताहरूले लद्दाख क्षेत्रका अन्तिम दुई तनावपूर्ण स्थानहरू (देमचोक र डेपसाङ) मा डिसइन्गेजमेन्टको निम्ति कुनै प्रगति गर्न सकेन, जो अक्टोबर २०२४ मा मात्र समाधान भएको हो।