थाइल्यान्डमा भारतीय सेनाको सहभागिता: 'मैत्री' अभ्यासमा सैन्य र सांस्कृतिक आदानप्रदान
ताक प्रान्तको फोर्ट वाचिराप्राकनमा जुलाई १ देखि १५, २०२४ सम्म हुने तय गरिएको संयुक्त सैन्य अभ्यास मैत्रीको १३ औं संस्करणको लागि भारतीय सेनाको टोली थाइल्याण्डमा छ। मैत्री अभ्यासको यो पुनरावृत्तिले दुई राष्ट्रहरू बीचको लामो समयदेखि सैन्य सम्बन्धलाई सुदृढ बनाउने वाचा गर्दछ।
२००६ मा सुरु भएको मैत्री अभ्यास, भारत र थाइल्याण्ड बीचको गहिरो सहयोगलाई प्रतिबिम्बित गर्दै उल्लेखनीय रूपमा विकसित भएको छ। मूल रूपमा थाई-भारतीय सहयोग क्षेत्र अभ्यास भनिन्छ, नाम २०१३ मा मैत्रीमा परिवर्तन गरिएको थियो, जसको उपयुक्त अर्थ हिन्दीमा "मित्रता" हो। यो अभ्यास हरेक वर्ष घुमाउरो आधारमा गरिन्छ। पछिल्लो संस्करण सेप्टेम्बर २०१९ मा उमरोई, मेघालयमा सञ्चालन गरिएको थियो। कोभिड-१९ महामारीको कारण, अभ्यास रोकिएको थियो, २०२४ संस्करणलाई विशेष रूपमा महत्त्वपूर्ण बनाइयो किनभने यसले यो महत्त्वपूर्ण संयुक्त प्रशिक्षणको पुन: सुरुलाई चिन्ह लगाउँछ।
२०२४  अभ्यासको लागि भारतीय सेनाको दलमा ७६ कर्मचारीहरू छन्, मुख्य रूपमा प्रसिद्ध लद्दाख स्काउट्सबाट, अन्य हतियार र सेवाहरूका सदस्यहरूद्वारा समर्थित। रोयल थाइल्याण्ड आर्मीलाई पनि ७६ जना कर्मचारीहरूले प्रतिनिधित्व गर्दछ, मुख्यतया पहिलो बटालियन, ४ औं डिभिजनको १४ इन्फन्ट्री रेजिमेन्टबाट। संख्यामा यो समानताले दुई सेनाबीचको समान प्रतिबद्धता र साझेदारीको प्रतीक हो।
 
मैत्री अभ्यासको प्राथमिक उद्देश्य भारत र थाइल्याण्ड बीचको सैन्य सहयोगलाई बढावा दिनु हो, जङ्गल र शहरी वातावरणमा संयुक्त प्रतिविद्रोह र आतंकवाद विरोधी कार्यहरू कार्यान्वयन गर्न तिनीहरूको संयुक्त क्षमता अभिवृद्धि गर्नु हो। यी अपरेसनहरू संयुक्त राष्ट्र बडापत्रको अध्याय ७ अन्तर्गत सञ्चालन गरिन्छ, जसले शान्तिलाई खतरा, शान्ति हनन, र आक्रामक कार्यहरूका सम्बन्धमा कारबाही गर्दछ।
यस वर्षको अभ्यासले उच्च स्तरको शारीरिक फिटनेस, संयुक्त योजना र रणनीतिक अभ्यासलाई जोड दिनेछ। अभ्यास गरिने प्रमुख रणनीतिक अभ्यासहरूमा संयुक्त अपरेशन सेन्टरको निर्माण, गुप्तचर तथा निगरानी केन्द्रको स्थापना, ड्रोन र काउन्टर-ड्रोन प्रणालीको रोजगारी, अवतरण स्थलको सुरक्षा, सानो टोली घुसाउने र निकासी, विशेष हेलिबोर्न अपरेशन, घेरा र खोजी कार्य, कोठा हस्तक्षेप अभ्यास, र अवैध संरचनाहरु ध्वस्त। यी अभ्यासहरू अन्तरसञ्चालनशीलता बढाउन र संयुक्त सञ्चालनका लागि रणनीति, प्रविधि र प्रक्रियाहरूमा उत्कृष्ट अभ्यासहरू साझेदारी गर्न डिजाइन गरिएको हो।
मैत्री अभ्यास सैन्य अभ्यास भन्दा बढी हो; यो सांस्कृतिक आदानप्रदान र आपसी सिकाइको लागि मञ्च हो। यसले दुवै देशका सैनिकहरूलाई सद्भाव, समझदारी र आपसी सम्मान विकास गर्न सक्षम बनाउँछ। अभ्यासको यो पक्ष महत्त्वपूर्ण छ किनकि यसले वास्तविक-विश्व सञ्चालनको क्रममा निर्बाध सहयोगको लागि आधार बनाउँछ।
सैन्य उद्देश्यका अतिरिक्त, मैत्री अभ्यासले विपद् राहत कार्य, मानवीय सहायता, र शान्ति स्थापना मिशनहरूमा पनि ध्यान केन्द्रित गर्दछ। यो फराकिलो दायराले दुवै सेनाहरू प्राकृतिक प्रकोप जस्ता आपतकालीन परिस्थितिहरूको लागि आफ्नो तत्परता बढाउँदै, विभिन्न परिदृश्यहरूमा प्रतिक्रिया दिन तयार छन् भनी सुनिश्चित गर्दछ।
थाइल्याण्ड र भारतबीच साझा सांस्कृतिक र ऐतिहासिक सम्बन्धबाट प्रभावित द्विपक्षीय सम्बन्धको लामो इतिहास छ। आर्थिक, सांस्कृतिक र रणनीतिक क्षेत्रहरू लगायतका विभिन्न क्षेत्रहरूमा दुवै राष्ट्रहरूले सहकार्य गर्दै आएका वर्षहरूमा यो सम्बन्ध अझ बलियो हुँदै गएको छ। दुई देशबीचको सहकार्य सैन्य अभ्यासमा मात्र सीमित छैन। चिकित्सा र मानवीय सहायताको क्षेत्रमा, दुबै देशहरूले संयुक्त गतिविधिहरूमा संलग्न छन् जसले उनीहरूको जनसंख्यालाई फाइदा पुर्‍याउँछ। यी गतिविधिहरूबाट प्राप्त साझा अनुभव र ज्ञानले थप व्यापक र प्रभावकारी साझेदारीमा योगदान पुर्‍याउँछ।
एक्सरसाइज मैत्रीको १३  औं संस्करणले भारतीय र थाई सेनाहरू बीचको भविष्यमा सहकार्यको लागि मार्ग प्रशस्त गर्नेछ। संयुक्त अभ्यास भविष्यमा थप जटिल र एकीकृत प्रशिक्षण सत्रहरूको लागि एक कदम ढुङ्गा हुने अपेक्षा गरिएको छ, सैन्य सहयोगका अन्य पक्षहरू, जस्तै साइबर रक्षा र अन्तरिक्ष सुरक्षा।
दुवै राष्ट्रले विकासशील सुरक्षा चुनौतीहरूको सामना गरिरहँदा, त्यस्ता संयुक्त अभ्यासहरूको महत्त्वलाई अतिरंजित गर्न सकिँदैन। तिनीहरूले सिक्न, साझा गर्न, र सँगै बढ्नको लागि एक महत्वपूर्ण प्लेटफर्म प्रदान गर्दछ, यो सुनिश्चित गर्दै कि दुबै देशहरू उनीहरूको राष्ट्रिय सुरक्षा र क्षेत्रीय स्थिरतामा हुने कुनै पनि खतराहरूको सामना गर्न राम्ररी तयार छन्।