भारतले बाजराको खपतलाई बढावा दिन आफ्नो जी २० अध्यक्षता प्रयोग गरिरहेको छ।
भारतीय प्रधानमन्त्री नरेन्द्र मोदीले ‘बाजरा किसान’ले खेलेको भूमिकालाई उजागर गरेका छन् । वर्तमान जी २० अध्यक्षताको समयमा भारत यसका लागि धेरै सहयोगी छ।
"तपाईंले उद्यमी शब्द सुन्नु भएको होला, तर के तपाईंले बाजरा उद्यमीहरू सुन्नु भएको छ? ओडिशामा मिलेटपेन्योरहरू आजका दिन लोकप्रिय छन्," उनले आइतवार २०२३ को पहिलो मन की बात प्रसारणको क्रममा भने।

प्रधानमन्त्रीले सुन्दरगढ आदिवासी जिल्लामा लगभग १५०० महिलाहरूको स्व-सहायता समूहले गरिरहेको कामको बारेमा थप विवरण दिए जो ओडिशा मिलेट मिशनसँग सम्बन्धित छन्। "यहाँ महिलाहरूले कोदोदेखि लिएर चकलेट, रसगुल्ला, गुलाबजामुन, केकसम्म सबैजसो बनाउँछन्। बजारमा आफ्ना उत्पादनको ठूलो माग भएकाले महिलाको आम्दानी पनि बढेको छ," उनले भने।

भारतीय प्रधानमन्त्री मोदीले हाइलाइट गरेको अर्को उदाहरण एलान्ड बुटाइ मिलेट फार्मिङ कम्पनी हो। यसले गत वर्ष भारतीय मिलेट रिसर्च इन्स्टिच्युट, कलबुर्गी, कर्नाटकको निरीक्षणमा काम सुरु गरेको थियो।

कर्नाटकको बिदर जिल्लामा हुल्सूर बाजरा उत्पादक कम्पनीसँग आवद्ध महिलाहरू कोदो खेती गर्छन्। यसले पीठो पनि तयार गर्छ। यसबाट आफ्नो आम्दानी पनि निकै बढेको उनले बताए ।

त्यसैगरी, प्रधानमन्त्री मोदीले प्राकृतिक खेतीमा संलग्न छत्तीसगढको सन्दीप शर्माको किसान उत्पादक संस्थासँग १२ राज्यका किसानहरूले हात मिलाएको उल्लेख गरे। बिलासपुरको यो कृषक उत्पादक संस्थाले ८ प्रकारका कोदोको पिठो र खाद्यान्न उत्पादन गर्छ ।

भारतीय प्रधानमन्त्री मोदीका अनुसार भारतको वर्तमान अध्यक्षतामा भारतभर आयोजना हुने जी–२० शिखर सम्मेलनसँग सम्बन्धित कार्यक्रममा कोदोबाट बनाइएका पौष्टिक र स्वादिष्ट परिकार पनि समावेश गरिने भारतीय प्रधानमन्त्री मोदीले बताएका छन् । बाजरा–खिचडी, पोहा, खीर र रोटीका साथै रागीमा आधारित पायसम, पुरी र डोसा जस्ता परिकार पनि पाइन्छ, उनले भने ।

थप रूपमा, कोदोमा आधारित स्वास्थ्य पेय, अनाज र चाउचाउहरू सबै जी–२० स्थानहरूमा बाजरा प्रदर्शनीहरूमा प्रदर्शन गरिएको थियो। उनले थपे कि विश्वभरका भारतीय मिसनहरूले पनि आफ्नो लोकप्रियता बढाउन धेरै प्रयास गरिरहेका छन्।

प्रसारणको क्रममा, पीएम मोदीले अन्तर्राष्ट्रिय योग दिवस र बाजराको अन्तर्राष्ट्रिय वर्ष बीचको विशेष सम्बन्ध पनि बनाए।

प्रधानमन्त्री मोदीले भारतको प्रस्तावपछि संयुक्त राष्ट्र संघले अन्तर्राष्ट्रिय योग दिवस र इन्टरनेशनल इयर अफ मिलिट्स दुवै निर्णय गरेको बताए ।

उनले योग र कोदो दुवै स्वास्थ्यसँग सम्बन्धित रहेको बताए । सक्रिय संलग्नताबाट मानिसले योग र तन्दुरुस्तीलाई अंगालेझैं कोदो पनि जनतामाझ लोकप्रिय खाद्यान्न बन्दै गएको उनले जोड दिए ।

भारतका प्रधानमन्त्रीका अनुसार जसरी मानिसहरूले ठूलो मात्रामा सक्रिय सहभागिताका साथ योग र फिटनेसलाई आफ्नो जीवनको हिस्सा बनाएका छन्; उनीहरु पनि ठूलो मात्रामा कोदो उत्पादनमा संलग्न छन् । उनले कोदोलाई आफ्नो आहारको हिस्सा बनाएको पनि बताए ।

जसका कारण परम्परागत रूपमा कोदो उत्पादन गर्ने साना किसान निकै उत्साहित भएको भारतीय प्रधानमन्त्री मोदीले बताए ।

प्रधानमन्त्रीले अन्तर्राष्ट्रिय बाजरा वर्षलाई "जनआन्दोलन" बनाउनु पर्ने आवश्यकतामा जोड दिनुभयो र भारतलाई "बाजराको विश्वव्यापी केन्द्र" को रूपमा प्रवर्द्धन गर्नुभयो। बाजराको अन्तर्राष्ट्रिय वर्ष २०२३ को सुरुवातसँगै, भारतमा कोदोलाई स्वस्थ आहारको रूपमा प्रवर्द्धन गर्न देशभर विभिन्न कार्यक्रम आयोजना गरिएको छ।

गत वर्ष, संयुक्त राष्ट्र संघले भारत सरकारको प्रस्ताव पछि २०२३ लाई अन्तर्राष्ट्रिय बाजरा वर्ष घोषणा गरेको थियो। नरेन्द्र मोदी सरकारलाई अन्य ७२ राष्ट्रको समर्थन प्राप्त भएको छ ।