भारतले ब्लू हाइड्रोजन, हाइड्रोजन सीएनजी (एच-सीएनजी) र ग्रीन हाइड्रोजनका पाइलट प्रोजेक्टमा काम गरिरहेको छ।

केन्द्रीय पेट्रोलियम र प्राकृतिक ग्यास मन्त्री धर्मेन्द्र प्रधानले बिहीबार भने कि भारतले हाइड्रोजन इकोसिस्टम विकासलाई किक स्टार्ट गर्न खोजिरहेको छ।

'हाइड्रोजन इकोनोमी: नयाँ दिल्ली वार्ता - २०२१' मा हाइड्रोजन गोल मेजलाई सम्बोधन गर्दै उनले भने कि भारतले देशको उर्जा मिश्रणमा हाइड्रोजनको अधिक प्रयोगका सम्बन्धमा विभिन्न पहल गरेको छ।

संघ पेट्रोलियम र प्राकृतिक ग्यास मन्त्रालयले जारी गरेको विज्ञप्तिमा प्रधानले तर्क गरे कि हाइड्रोजन भविष्यको उर्जाको स्रोतको रूपमा देखा पर्न सक्ने ठूलो सम्भावना बोकेको छ।

"हाइड्रोजनको बारेमा उत्साहको एउटा सरल कारण छ: चाहे यो ईन्धन कोशिकामा प्रयोग गरिएको होस् वा तातो सिर्जनाको लागि, जहाँ जहाँ हाइड्रोजनले जीवाश्म ईन्धनहरू प्रतिस्थापन गर्दछ, यसले ग्लोबल वार्मिंगलाई ढिला बनाउँछ।," मन्त्रीले भने।

उनले माने कि भविष्यको उर्जा पोर्टफोलियोमा हाइड्रोजनलाई ऊर्जा वाहकको रूपमा समावेशले उदायमान उर्जा भेक्टरहरु जस्तो ग्यासमा उर्जा, उर्जाबाट शक्ति, र गतिशीलताको शक्ति र ग्रिडका लागि गाडी समेत लाई सम्बोधन गर्न अनौंठो अवसर प्रदान गर्नेछ।

भारतले हालसालै देशको लागि एक हाइड्रोजन रोडम्याप बनाउनका लागि केन्द्रीय बजेट २०२१ मा राष्ट्रिय हाइड्रोजन मिसन घोषणा गर्‍यो। मन्त्रीले भने।

भारतले ब्लू हाइड्रोजन, हाइड्रोजन सीएनजी (एच-सीएनजी) र ग्रीन हाइड्रोजनमा पायलट प्रोजेक्टमा काम गरिरहेको थियो, उनले याद गरे।

प्राविधिक प्रगतिको माध्यमबाट हाइड्रोजनलाई कम्प्रेस्ड प्राकृतिक ग्याससँग मिसाइएको थियो जसलाई यातायात ईन्धन र रिफाइनरीहरूमा औद्योगिक इनपुटका रूपमा प्रयोग गरिएको थियो। प्रधानले भने।

दिल्लीका ५० वटा बसहरू प्रायोगिक आधारमा संकुचित प्राकृतिक ग्यासमा मिश्रित हाइड्रोजनमा चल्दैछन्। "हामी आगामी महिनाहरुमा भारत को प्रमुख शहरहरु मा यो योजनालाई द्रुत गतिमा कार्यान्वयन गर्ने योजनामा छौं," उनले थपे।

मन्त्रीले भने कि मुलुकको द्रुत गतिमा बृद्धि भएको अर्थतन्त्रलाई सहयोग पुर्‍याउन भारतको उर्जा क्षेत्रको विकास भइरहेको छ जुन विकास केन्द्रित, उद्योग मैत्री र वातावरणप्रति सचेत रहनेछ।

केन्द्रीय पेट्रोलियम र प्राकृतिक ग्यास मन्त्रीले भने कि भारतको ऊर्जा परिवर्तन को रूपरेखा द्रुत गतिमा परिवर्तन भइरहेको छ।

"भारतका प्रधानमन्त्री श्री नरेन्द्र मोदीले गत वर्षको अक्टोबरमा भारतको नयाँ उर्जा नक्शालाई सात प्रमुख चालकहरूसहित रेखांकित गरेका छन्, र ती मध्ये एउटा उदीयमान ईन्धन, विशेष गरी हाइड्रोजनको विकास हो,।" उनले उल्लेख गरे।

मन्त्रीले भने कि सरकारले आत्मनिर्भर भारतको‌ लागि स्पष्ट रोडम्यापको विकास गरिरहेको छ, जसले भारतलाई विश्वव्यापी आपूर्ति श्रृंखलामा एकीकृत रूपमा उत्पादनमूलक केन्द्रको रूपमा स्थापित गर्न खोजेको छ। यस प्रयासमा, ऊर्जा को एक परिभाषित भूमिका हुनेछ।

नवीकरणीय उर्जा र ऊर्जा दक्षताका उपायहरू परिमार्जन गर्न भारत ठूलो वातावरणीय र जलवायु कारणहरूका लागि प्रतिबद्ध रहेको उनले बताए।

विगत ६ बर्षमा, भारतले नवीकरणीय पावर पोर्टफोलियो ३२ जी डब्लु बाट बढाएर लगभग १००जी डब्लु पुर्‍याएको छ।

"२०३० सम्म नवीकरणीय ऊर्जा उत्पादन क्षमतामा ४५० जी डब्लु को लक्ष्य हासिल गर्न हामी ट्रयाकमा छौं," उनले थपे।

हाम्रो ऊर्जा टोकरीको विविधीकरण यस परिवर्तनलाई सक्षम पार्नका लागि प्रमुख लीवर हुनेछ, प्रधानले याद गरे।

उनले भने कि नयाँ उर्जा मिश्रण विकल्पहरू सम्बन्धित देशहरूमा पहिल्यै सञ्चालनमा रहेको स्थापित आधार टेक्नोलोजीसँग समन्वय गर्नु र सह-अस्तित्व हुनु पनि उत्तिकै महत्त्वपूर्ण छ, जसमा ठूलो पूँजी लगानी भइरहेको छ।

यही कारणले गर्दा केन्द्र चरणमा हाइड्रोजनको उदय स्वागतयोग्य विकास हो, उनले थपे।

पेट्रोलियम र प्राकृतिक ग्यास मन्त्रालयले मुलुकमा हाइड्रोजन आपूर्ति श्रृंखला पूर्वाधारको बृद्धि गर्न प्रतिबद्ध रहेको कुरा मन्त्रीले उल्लेख गरे।

मन्त्रीले भने कि हाइड्रोजन पनि मन्त्रालयका अन्य प्रमुख योजनाहरूसँग संलग्न गर्न सक्षम छ, जस्तै यातायात योजना तर्फ सस्तो योग्य र दिगो विकल्प(एसएटिएटि) योजना अन्तर्गत संकुचित बायोग्यासको बढावा वा ग्यास-आधारित अर्थतन्त्र वा फोहोर-बाट- अन्य पहलहरूको ऊर्जा प्रवद्र्धन।

प्रधानले भने कि प्राकृतिक ग्याससँग तालमेल मिलाएर हाइड्रोजन कुनै प्रमुख इन्फ्रास्ट्रक्चरल ओभरहालिङको खोजी नगरी सजिलैसँग ऊर्जाको मिश्रणमा मिलाउन सकिन्छ।

मन्त्रीले घोषणा गरे कि भारतले ऊर्जा परिवर्तन सम्बन्धी राजनीतिक इच्छाशक्तिले समर्थन गरेको उर्जाको नेतृत्व गर्ने दिशामा दृढ प्रयास गरेर हाइड्रोजन अर्थव्यवस्थाको लागि साझेदारहरूसँग संलग्न हुन प्रतिबद्ध रहेको छ।

सुल्तान बिन अहमद सुल्तान अल जबर, युएईका उद्योग तथा उन्नत प्रविधि मन्त्री, अंगस टेलर, ऊर्जा र उत्सर्जन न्यूनीकरण मन्त्री, अस्ट्रेलिया, डेन जर्जगेन्सेन, मौसम, ऊर्जा र उपयोगिता मन्त्री, डेनमार्क, डेभिड एम. टर्क, उपसचिव ऊर्जा, संयुक्त राज्य अमेरिकाले गोलमेज सम्मेलनको उद्घाटन सत्रलाई सम्बोधन गर्‍यो।